Cùng với quá trình vận động, phát triển của ngành văn hóa cả nước, ngành văn hóa Nghệ An cũng có một hành trình với những đóng góp to lớn trong suốt 70 năm qua. Đã có rất nhiều những sự kiện, những cột mốc đáng nhớ trên trên hành trình đó của của ngành.  Rất cần thiết có một cuốn sử để ghi lại hành trình đó. Còn hôm nay, chúng tôi chỉ có thể dừng lại ở “những mảnh ký họa” giữa hai sự kiện, đầu và cuối, ty Thông tin Tuyên truyền và Sở VHTTDL. 

 Hai dấu mốc đáng nhớ…

Cách mạng tháng Tám thắng lợi, cùng với cả nước, ở Nghệ An, Ủy ban tuyên truyền thuộc Ủy ban nhân dân Cách mạng lâm thời nhanh chóng được thành lập.

Trong thời kì đầu, bộ máy tổ chức còn hết sức đơn giản với khoảng 10 người phụ trách các mảng như: truyền thanh, hội họa, ca nhạc... Hình thức tuyên truyền cũng chỉ thông qua các hình thức phát thanh, khẩu hiệu, tổ chức mít tinh, cổ động... Nhiệm vụ chủ yếu lúc bấy giờ là tuyên truyền, phổ biến và giải thích các chủ trương, chính sách của Đảng, Nhà nước tới dân chúng. Bên cạnh đó ban tuyên truyền cũng cập nhật các tin tức thời sự quan trọng tới bà con.

Năm 1946, Nghệ An thành lập Ty thông tin tuyên truyền.Phương hướng hành động lúc bấy giờ của Ty TTTT Nghệ An cũng như cả nước là: “Văn hóa phải hướng dẫn quốc dân thực hiện Độc lập, Tự cường và Tự chủ”[1]. Bằng các hình thức tuyên truyền như nói chuyện, viết khẩu hiệu, đọc loa truyền thanh bằng giấy, các cán bộ ngành văn hóa đã đưa các chủ trương, chính sách đến tận từng lối xómgiúp người dân nắm bắt kịp thời tình hình và chủ trương của Đảng, Nhà nước để cùng hành động.

Những ngày đầuthành lập, dù tổ chức bộ máy còn hết sức đơn giản, chưa có tính hệ thống và thiếu thốn đủ bề về phương tiện, trang thiết bị, kĩ thuật nhưngTy thông tin tuyên truyền đã có những đóng góp hết sức to lớntrong những ngày chính quyền cách mạng còn trứng nước.

Năm 2007, ngành Văn hóa cả nước chứng kiến một dấu mốc, một bước ngoặt lớn. Ngày 31/07/2007, trên cơ sở sáp nhập Tổng cục Du lịch, Tổng cục Thể dục thể thao, tiếp nhận phần quản lý nhà nước về gia đình từ Ủy ban Dân số, gia đình và trẻ em,  Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch được thành lập. Năm 2008, Sở văn hóa thể thao và du lịch Nghệ An ra đời với chức năng tham mưu, giúp Uỷ ban nhân dân cấp tỉnh thực hiện quản lý nhà nước chủ yếu trên các mặt: văn hoá, gia đình, thể dục, thể thao, du lịch và quảng cáo ở địa phương. Từ đây, sở đảm nhiệm chức năng, nhiệm vụ đa ngành, đa lĩnh vực, bộ máy tổ chức vì thế cũng được hoàn thiện với nhiều phòng, ban và nhiều đơn vị trực thuộc. Khi sát nhập và đảm đương nhiều trọng trách như vậy, chúng ta đã gặp không ít khó khăn và cả những lúng túng ban đầu. Song bằng trí tuệ, trách nhiệm, các cán bộ, nhân viên đã vượt qua tất cả, hoàn thành tốt những trọng trách được giao. Sở đã cùng UBND tỉnh tổ chức thành công nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch trên địa bàn, thúc đẩy công tác xây dựng nếp sống mới và đẩy mạnh các hoạt động du lịch. Nhờ những hoạt động quảng bá, giao lưu văn hóa mà hình ảnh tỉnh nhà ngày càng được giới thiệu tới bạn bè trong nước cũng như quốc tế nhiều hơn, tốt đẹp hơn.

Và một chặng đường vẻ vang!

Trong những năm tháng đất nước oằn mình dướimưa bom bão đạn của kẻ thù, ngành văn hóa thông tin đã theo sát từng bước để có thể thực hiện công tác truyền thông, thông tin một cách nhanh nhất, phục vụ tốt nhất cho sự nghiệp chiến đấu, giải phóng dân tộc.

Giai đoạn kháng chiến chống thực dân Pháp, công tác thông tin tuyên truyền chiếm vị trí quan trọng hàng đầu trong hoạt động cách mạng. Chủ tịch Hồ Chí Minhđã nêu cao khẩu hiệu: “Kháng chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến”. Nắm bắt rõ tình hình cũng như chủ trương từ Trung ương, chúng ta tập trung tuyên truyền, cổ vũ đồng bào đứng lên chống địch, khơi dậy ở họ lòng yêu nước và căm thù giặc sâu sắc. Khi các phong trào thanh niên tòng quân phát triển mạnh ở nông thôn, người người nhà nhà nguyện xông pha đánh giặc, ngành văn hóa tuyên truyềnđã ra sức kêu gọi vừa nâng cao tinh thần chiến đấu vừađẩy mạnh tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm. Đội quân thông tin tuyên truyền đã không ngại lăn mình vào những cơn biến cố lịch sử, kịp thời đưa tin và giải thích cho bà con hiểu về chủ trương, chính sách của Đảng. Bằng những hình thức còn đơn giản, thô sơ, họ đã khơi dậy lòng yêu quê hương, chí khí cách mạng trong mỗi người con trên mảnh đất xứ Nghệ; góp phần giáo dục tư tưởng chính trị, thúc đẩy sự nghiệp cách mạng, công cuộc kháng chiến kiến quốc và xây dựng nền văn hóa mới. Đáng kể nhất trong giai đoạn này là công tác thông tin tuyên truyền đã giúp đẩy lùi được những tệ nạn, tập tục lạc hậu, mê tín dị đoan còn sót lại từ chế độ cũ; xây dựng đời sống mới với những sinh hoạt văn hóa lành mạnh. Phong trào Bình dân học vụ phát triển đã giúp đẩy lùi giặc dốt. Những thành tựutrong thời kì này là nền móng, là động lực để có những bước tiến vững chắc và thành công hơn sau này.

Thời kì đấu tranh chống Đế quốc Mỹ, dù phải liên tục sơ tán cơ sở, gặp muôn vàn khó khăn nhưng chúng ta đã vượt qua tấtcả, trở thành giai đoạn có nhiều hoạt động sôi nổi nhất, góp phần to lớn vào sự nghiệp Cách mạng. Thời kì này chúng ta đã gây dựng tốt các phong trào văn nghệ quần chúng tại địa phương. Từ đây, nhiều tài năng được ươm mầm, nhiều vở kịch đã được phát triển và có giải cao trong Hội diễn chuyên nghiệp toàn quốc mà tiêu biểu có thể kể đến vở chèo Cô gái sông Lam. Cùng với rất nhiều phong trào quần chúng nổi lên, ngành văn hóa tập trung phát triển các mô hình văn nghệ ở các công trường, xí nghiệp. Ty văn hóa cũng tổ chức các nhóm văn công, chiếu bóng lưu động biểu diễn phục vụ khắp các thôn, bảnnhằm cổ vũ, động viên tinh thần, tuyên truyền và giác ngộ ý thức, tư tưởng cách mạng cho nhân dân. Hoạt động văn hóa nào trong giai đoạn này cũng có những đóng góp, thành tựu nổi bật; từ điện ảnh, phát hành sách, in ấn, văn công, văn nghệ quần chúng đến văn thơ- xuất bản, bảo tồn bảo tàng, truyền thanh, báo chí tin tức và cả khảo cổ học. Đặc biệt năm 1975,trước thời điểm thống nhất, Ty thông tin Nghệ An đã chuẩn bị nhiều chương trình tuyên truyền như: thông tin lưu động, dựng cụm cổ động...Chúng ta đã xuất bản 3000 tranh cổ động về bản đồ Việt Nam thống nhất với tiêu đề: “Nước Việt Nam hòa bình, thống nhất, độc lập dân tộc và giàu mạnh muôn năm”. Đồng thời, để có thể giúp người dân nắm bắt tốt và nhanh nhất luồng tin chiến thắng của các chiến dịch, chúng ta chuyển tờ tin rời hàng tuần thành tin chiến thắng theo chuỗi chiến công trong tuần, gửi về tận các đơn vị cơ sở, tạo nên một không khí rạo rực trên khắp địa phương.

Sau khi đất nước thống nhất, năm 1976, hai tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh tiến hành hợp nhất. Theo đó, Ty Văn hóa Nghệ An và Ty Văn hóa Hà Tĩnh sát nhập thành Ty văn hóa Nghệ Tĩnh. Trong giai đoạn đầu sát nhập tỉnh, công tác văn hóa – thông tin đã ra sức phục vụ cho các hoạt động kiến thiết, xây dựng tỉnh nhà. Trên khắp những công trường, làng, bản, đội văn công và chiếu bóng liên tục phục vụ người xem. Các phong trào văn nghệ quần chúng, thi đua xây dựng nếp sống mới, thông tin cổ động diễn ra một cách sôi nổi.  Thời gian này chúng ta đã hình thành và phát triển Thư viện tỉnh và hệ thống các thư viện tại huyện, xã. Về công tác bảo tồn – bảo tàng, thời kì này xây dựng được một số công trình như Khu lưu niệm Phan Bội Châu, nhà bảo tàng Quỳ Châu, khu lưu niệm Nguyễn Du, …đồng thời hoàn thiện, nâng cao chất lượng phục vụ tham quan tại Khu di tích Kim Liên. Năm 1982, Liên hoan tiếng Hát Làng Sen chính thức ra đời và từ đó trở thành một sự kiện quan trọng của tỉnh. Lĩnh vực khảo cổ cũng đạt được thành tựu nổi bật với sự kiện khai quật di chỉ khảo cổ Làng Vạc vào năm 1981. Bên cạnh đó, các hoạt động triển lãm, trưng bày cũng được chú trọng với nhiều cuộc triển lãm lớn, thu hút đông đảo người dự.

Trong thời kì đổi mới, ngành văn hóa thông tin đứng trước nhiều khó khăn, thử thách. Việc mở cửa là cơ hội để tiếp thu những tinh hoa, giá trị mới từ bên ngoài song cũng đặt ra nhiều thách thức trước việc chống lại những tác động tiêu cực của những luồng gió ngoại lai. Đổi mới tư duy, cách thức hoạt động cũng trở thành đòi hỏi sống còn đối với ngành Văn hóa thông tin lúc bấy giờ. Vượt lên trên hoàn cảnh, chúng ta đã hoàn thành tốt nhiệm vụ và gặt hái được nhiều thành tích nổi bật.

Bám sát những sự kiện quan trọng của đất nước cũng như tỉnh nhà, ngành văn hóa thông tin đã không những kịp thời phổ biến mà còn tổ chức thành công nhiều chương trình kỉ niệm, ngày lễ lớn như: Các kì Lễ Hội Làng Sen toàn quốc gắn với Kỉ niệm ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh; đăng cai tổ chức Liên hoan phim Việt Nam lần thứ XIII tại Nghệ An…Các lễ hội truyền thống trên địa bàn được tổ chức sôi nổi. Công tác nghiên cứu khoa học được chú trọng với nhiều cuộc hội thảo, tọa đàm, nhiều đề tài khoa học cấp bộ, cấp ngành. Công tác xây dựng đời sống văn hóa ở cơ sở, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được đẩy mạnh. Các đơn vị sự nghiệp trực thuộc sở cũng hoạt động hiệu quả, ngày một được nâng cao về năng lực chuyên môn. Chất lượng các phong trào ngày một đi vào chiều sâu, các giá trị văn hóa truyền thống, hệ thống di sản được quan tâm bảo tồn và phát huy giá trị. Ngành đã bám sát và vận dụng sáng tạo Nghị quyết của Trung ương để có những chương trình, kế hoạch đúng hướng, thúc đẩy các hoạt động văn hóa phát triển mạnh mẽ, toàn diện, góp phần xây dựng nền văn hóa tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc. Với những thành tích xuất sắc đó, ngành đã vinh dự nhận nhiều Huân Chương Lao động, Huân chương độc lập. Nhiều cá nhân, đơn vị cũng được nhận bằng khen, danh hiệu chiến sỹ thi đua.

Nhìn lại chặng đường dài, qua nhiều biến động, những lần tách rồi nhập với muôn vàn thăng trầm, chúng ta không khỏi tự hào trước những đóng góp của ngành văn hóa thông tin Nghệ An cho sự nghiệp xây dựng, bảo vệ đất nước nói chung, phát triển kinh tế - xã hội tỉnh nhà nói riêng. Với những đóng góp đó, ngành văn hóa thông tin xứng đáng nhận được sự ghi nhận, vinh danh – Một sự vinh danh chính đáng cho nỗ lực, trách nhiệm, trí tuệ và tình yêu!