Chùa Bảo Minh (xã Quỳnh Thiện) được tu bổ khang trang

Thị xã Hoàng Mai có rất nhiều di tích lịch sử văn hóa, trong đó, có 12 di tích (DT) đã được xếp hạng (06 DT cấp quốc gia, 06 DT cấp tỉnh).Đây là nguồn sử liệu quý báu, vừa lưu giữ lịch sử vừa góp phần giáo dục truyền thống. Trong những năm qua, thị xã đã rất nỗ lực, từ bảo tồn đến phát huy giá trị các DT trên địa bàn.

Từ bảo tồn, tôn tạo

Khu Mộ tổ và nhà thờ họ Văn đại tôn ở phường Mai Hùng là một di tích uy nghi, bề thế nhất nhì cả tỉnh Nghệ An. Tọa lạc trên một khuôn viên rộng hơn 4.000m², khu mộ tổ nằm trên một ngọn núi với thế lưng tựa núi, mặt nhìn sông rất đắc địa, linh thiêng, dưới chân mộ là nhà thờ với 3 tòa chính: hạ đường, trung đường, thượng đường và những công trình phụ trợ khác. Nơi đây thờ Thủy tổ của họ Văn Việt Nam và nhiều tướng lĩnh, danh thần của họ Văn có công với dân, với nước tiêu biểu như: Cổn Quận công Văn Đình Nhậm; Điều Quận công Văn Đình Dận; Quản Quận công Văn Đình Ức, Quận công Văn Sỹ Vệ, Tiến sỹ Văn Đức Giai, Đại tướng Văn Tiến Dũng,…Mặc dù được xây dựng cách đây hơn 1.000 năm nhưng hiện nay nhà thờ vẫn giữ được nguyên vẹn kiến trúc và nhiều hiện vật quý hiếm, như: Di Cảo của ông Cao Bền, câu đối, long ngai, sắc phong, khám thờ, hương án và nhiều đồ tế khí khác. Ông Văn Đức Thao, Phó Chủ tịch Hội đồng gia tộc họ Văn cho biết: mấy năm trở lại đây, con cháu trong họ đã công đức trên 4 tỷ đồng tôn tạo lại khu mộ, nhà thờ, nhà tiếp khách, nhà để xe, cổng nhà thờ,….

Không chỉ DT Khu mộ và nhà thờ họ Văn mà nhiều di tích khác trên địa bàn, nhất là đền, chùa… đều được TX. Hoàng Mai quan tâm bảo tồn, tôn tạo. Điều đáng ghi nhận là thị xã đã làm tốt công tác xã hội hóa trong việc phục dựng, tu bổ tôn tạo các DT. Những năm qua, Hoàng Mai đã huy động được một lượng lớn tiền công đức của nhân dân, các nhà hảo tâm, các doanh nghiệp trên địa bàn. Đặc biệt, con em Hoàng Mai làm ăn, sinh sống trên mọi miền Tổ quốc đã đóng góp hàng tỷ đồng để trùng tu, tôn tạo các DT trên địa bàn. Tại quần thể DT đền Bình An - chùa Bảo Minh (phường Quỳnh Thiện), công tác bảo tồn và phát huy giá trị DT luôn được chính quyền địa phương và nhân dân quan tâm bảo tồn, tôn tạo. Từ năm 2013 đến nay, quần thể DT đã được địa phương đầu tư, tôn tạo với tổng kinh phí hơn 6 tỷ đồng. Trong đó, chùa Bảo Minh được xây dựng lại khang trang vào năm 2013 với tổng kinh phí 3,4 tỷ đồng, gồm (lầu Quan âm, nhà tổ, Chính điện, cung thờ mẫu, lầu Cô Chín). Còn Đền Bình An, trong năm 2019 đã được đầu tư trên 3 tỷ đồng để tôn tạo lại hậu cung và nhà bái đường. “Khi có chủ trương tu bổ đền, vào dịp đầu năm mới, địa phương kêu gọi bà con nhân dân, con em làm ăn ở mọi miền Tổ quốc cùng góp sức. Người dân đã nhiệt tình đóng góp, nhà ít nhất cũng 100 nghìn, nhà nhiều lên tới hàng trăm triệu đồng, điển hình như các ông Võ Đăng Linh (đang công tác ở TP.HCM), Nguyễn Ngọc Khoát (tại địa phương), mỗi người công đức tới 200 triệu, dòng họ Văn công đức 200 triệu,…”, ông Phan Đức Điểm, Chủ tịch UBND phường Quỳnh Thiện cho hay. DT đền Cờn ngoài (phường Quỳnh Phương từ tháng 7/2018 đến nay cũng được trùng tu với tổng kinh phí trên 23 tỷ đồng, bao gồm cáchạng mục (nhà hạ điện, trung điện, thượng điện, tả vu, hữu vu, khu ăn ở của BQL di tích và một số hạng mục phụ khác). Được biết, tất cả số tiền để tu bổ và tôn tạo đền Cờn ngoài do một cá nhân là người Hoàng Mai đang công tác ở TP.Vinh đứng ra công đức.

Đến phát huy giá trị

Không chỉ nỗ lực trong tu bổ, tôn tạo DT mà thị xã Hoàng Mai còn rất quan tâm công tác phát huy giá trị DT trên địa bàn. Từ chính quyền các cấp, các trường học đến người dân, nhất là các dòng họ đều chăm lo cho công tác này. Dòng họ Văn ở phường Mai Hùng luôn quan tâm tới việc phát huy giá trị DT trong giáo dục truyền thống cho con cháu. Mỗi dịp lễ, tế lớn tại nhà thờ: tế Tổ ngày 10/03 (ÂL), lễ Vu Lan và nhiều ngày giỗ khác, khi con cháu về tụ họp đông đủ, Chủ tịch Hội đồng gia tộc thường nhắc lại truyền thống vẻ vang của dòng họ cũng như những thành tích mà con cháu đã đạt được trong năm qua. Mỗi dịp đầu xuân năm mới, dòng họ đều tổ chức mừng thọ cho các cụ cao tuổi, khen thưởng cho các cháu có thành tích trong học tập tại nhà thờ họ.

Đền Cờn ngoài hiện nay đã được tu bổ khang trang 

Việc phát huy giá trị của các DT trong giáo dục truyền thống lịch sử cho thế hệ trẻ được triển khai sâu rộng trong các trường học ở thị xã Hoàng Mai. Hàng năm, Phòng Giáo dục và Ðào tạo phối hợp với Phòng Văn hóa - Thông tin thị xã phối hợp tổ chức cho học sinh thi tìm hiểu DT, thân thế sự nghiệp của các nhân vật được thờ, viết bài thu hoạch về truyền thống lịch sử địa phương. Nhiều trường tiểu học, THCS ở các phường Quỳnh Thiện, Quỳnh Phương, Quỳnh Xuân, Quỳnh Vinh, Quỳnh Liên đã tổ chức thực hiện tốt công tác giáo dục truyền thống lịch sử cho học sinh,... Học sinh của Trường THCS Quỳnh Phương hàng năm đều tham gia phục vụ lễ hội đền Cờn, dâng hương tưởng nhớ công lao các vị tiền nhân có công với quê hương, đất nước. Đã thành lệ, mỗi tháng/1 lần vào chiều Chủ nhật, giáo viên và các em học sinh khối 4,5 trường TH Quỳnh Thiện A lại có mặt tại đền Bình An - chùa Bảo Minh để tham gia quét dọn, vệ sinh khuôn viên di tích. “Sau mỗi lần dọn dẹp, chăm sóc tại DT, các em còn được nghe giáo viên phân tích giá trị lịch sử, nghệ thuật của DT, các nhân vật được thờ tại đền, chùa, giới thiệu về truyền thống lịch sử quê hương…, góp phần bồi dưỡng, vun đắp niềm tự hào về quê hương trong các em”, cô Nguyễn Thị Hằng, Hiệu Trưởng trường chia sẻ.

Để phát huy giá trị các DT, hàng năm, TX.Hoàng Mai còn tổ chức thành công nhiều lễ hội truyền thống gắn với các DT: lễ hội đền Cờn (Quỳnh Phương), lễ hội đền Hạ (Quỳnh Lập), lễ hội đền Bản Thổ (Quỳnh Trang), lễ hội đền Xuân Úc (Quỳnh Liên),… Đặc biệt, lễ hội đền Cờn (tổ chức vào ngày 19,20,21 tháng Giêng âm lịch hằng năm) với nhiều hoạt động mang đậm bản sắc văn hóa vùng biển như lễ rước kiệu, yết cáo, cầu ngư, hợp tế tại đền Ngoài, yên vị tại đền Trong, lễ đại tế, lễ tạ, tục Chạy Ói… luôn thu hút đông đảo nhân dân và du khách thập phương tham gia, góp phần bảo tồn các giá trị di sản văn hóa, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa của nhân dân. Ông Hồ Xuân Hường, Chủ tịch UBND Phường Quỳnh Phương cho biết: Mỗi năm, đền Cờn đón hơn 110.000 lượt du khách trong và ngoài tỉnh về dâng hương.Việc duy trì, tổ chức tốt lễ hội đền Cờn không chỉ hướng tới bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa, những nét đẹp của phong tục tập quán của người dân nơi đây mà còn nhằm tạo điểm nhấn quan trọng để phát triển du lịch của thị xã Hoàng Mai”.

Cùng với việc tổ chức các lễ hội, TX Hoàng Mai cũng đã phối hợp với Ban Quản lý Di tích tỉnh hằng năm khảo sát, lập hồ sơ đề nghị các cấp công nhận DT nhằm quản lý, bảo vệ DT được tốt hơn. Lễ đón bằng công nhận di tích được chính quyền, nhân dân địa phương tổ chức rất trang trọng, vừa khơi dậy niềm tự hào về truyền thống quê hương vừa động viên khích lệ nhân dân tích cực tham gia bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống ấy.

Bà Nguyễn Thị Hà, Phó Trưởng Phòng Văn hóa - Thông tin thị xã Hoàng Mai cho biết: “Thời gian tới, thị xã sẽ tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền Luật Di sản văn hóa; thường xuyên quán triệt, nâng cao nhận thức của cán bộ, nhân dân về ý nghĩa, vai trò của việc bảo tồn và phát huy các giá trị di sản văn hóa. Đặc biệt, đẩy mạnh thực hiện xã hội hóa công tác bảo tồn, phát huy giá trị DT lịch sử - văn hóa trên địa bàn”.