Đảo chè Thanh Chương là điểm du lịch sinh thái hấp dẫn
Chè xanh - từ nét đặc trưng của văn hóa ẩm thực…
Chè xanh vốn là cây hoang dại được con người thuần hóa từ hàng ngàn năm nay. Hiện trên những cánh rừng Trường Sơn qua địa bàn Thanh Chương vẫn còn những cây chè rừng cổ thụ. Trước đây, trong mỗi vườn nhà của người dân Thanh Chương, nhà nào cũng có cây chè để làm thức uống.
Trong nền văn hóa làng xã Việt Nam thời phong kiến và cả hiện nay, tục uống nước chè xanh trong cộng đồng là một hoạt động cố kết phổ biến và mang nhiều giá trị văn hóa tinh thần. Mỹ tục này đã đi vào thơ ca nhạc họa gắn với hình ảnh những làng quê ấm áp, thanh bình. Nhà thơ Huy Cận từng viết: "Nước chè xanh xứ Nghệ/Càng chát lại càng ngon"". Nhạc sĩ An Thuyên cũng từng đưa hình ảnh bát nước chè xanh xứ Nghệ với lời lẽ mộc mạc, chân tình: "Bao ân tình mộc mạc làng quê, trưa nắng hè gọi nhau râm ran chè xanh". Với người Nghệ, bát chè xanh nặng tình làng xóm. Người Nghệ không uống nước chè một mình, ở một nhà cố định mà thay vào đó, người dân trong làng luân phiên nhau nấu nước chè rồi mời cả xóm đến cùng uống và trò chuyện. Vào mỗi sáng sớm, buổi trưa, buổi tối, người dân lại í ới gọi nhau đi uống nước chè xanh. Mọi người ngồi quây quần bên nhau trên chiếc chõng tre, ở giữa là ấm nước chè xanh mới om nóng hổi. Bên ấm nước chè, những người lớn trò chuyện, trao đổi với nhau những câu chuyện vui, buồn, kinh nghiệm sản xuất, làm ăn, cách đối nhân xử thế…, trẻ con thì chạy lăng xăng nghe chuyện và phục vụ người lớn hút thuốc lào, nhìn làn khói trắng rồi tán tụng, hò reo.
Là vùng đất được gọi là “quê chè”, người Thanh Chương nói riêng và người xứ Nghệ nói chung chế biến, uống nước chè xanh với những khác biệt. Chè xanh phải chọn những cây chè tươi tốt, sạch sâu bệnh, không già quá mà cũng không non quá, hái cành lá (một số nơi chỉ hái lá). Bát ước chè xanh chuẩn phải đạt “3 chò” (cho): chò chát, chò xanh, chò thơm. Nếu chè già quá sẽ chát gắt không thơm, nếu chè non quá sẽ không có vị thơm, chát…Cách nấu nước chè cũng rất công phu. Chè phải là chè thật tươi, mới hái, cành nhỏ, lá dày. Sau khi rửa sạch, bỏ cành lá già, hỏng, chè được om hoặc nấu trong ấm, bình giữ nhiệt đảm bảo luôn đủ độ nóng. Bát nước chè khi rót ra phải nóng hổi, bốc khói, có màu vàng sóng sánh. Nước chè ngon khi uống vào có vị chát đầu lưỡi nhưng khi nuốt qua cổ họng sẽ thấy vị ngọt thanh.
Nước chè xanh đạt “3 chò” là thức uống chính của người dân Thanh Chương
Chính sự giản dị nhưng phổ biến và gần gũi gắn với đời sống sinh hoạt hàng ngày của tục uống nước chè xanh đã góp phần nuôi dưỡng hồn quê cho biết bao thế hệ người Việt, người Nghệ, sau này dù trưởng thành đi đâu về đâu vẫn da diết nhớ về.
Ngoài các giá trị văn hóa tinh thần, các nhà khoa học còn chứng minh chè xanh mang lại nhiều tác dụng tốt cho sức khỏe như chống oxy hóa, hỗ trợ giảm cân, bảo vệ tim mạch, phòng ngừa các bệnh thoái hóa thần kinh (Alzheimer, Parkinson), giảm stress, hỗ trợ làm đẹp da, và tăng cường hệ miễn dịch. Nhờ các hợp chất như polyphenol, catechin và L-theanine, chè xanh có khả năng bảo vệ tế bào khỏi tổn thương và cải thiện chức năng não bộ. Giúp làm sáng da, giảm thâm nám, giảm viêm và kháng khuẩn, từ đó có lợi cho da.
…đến ngành kinh tế mũi nhọn, điểm du lịch hấp dẫn.
Trước đây, trong mỗi vườn nhà của người dân Thanh Chương, nhà nào cũng có cây chè để làm thức uống. Cây chè thực sự trở thành cây công nghiệp từ năm 1968 khi nhà nước thành lập nông trường chè tại Hạnh Lâm (đây là đơn vị trồng và chế biến chè quy mô lớn đầu tiên của tỉnh Nghệ An), sau đó là các nông trường Ngọc Lâm, Thanh Mai tiếp tục ra đời. Là địa bàn không có lợi thế để phát triển công nghiệp và dịch vụ, những năm gần đây, huyện Thanh Chương xác định ngoài cây lúa, chè là cây kinh tế mũi nhọn nên đã tập trung đầu tư mở rộng, hiện toàn huyện có hơn 4.500 ha chè các loại, chiếm 70% diện tích, sản lượng chè của tỉnh Nghệ An. Trong đó sản phầm chè móc câu: Chè Xanh Thanh Chương chế biến tại HTX nông nghiệp và chế biến chè Thanh Đức, được phân phối bới Công Ty Cổ phần Xây Dựng TM Và XNK Tổng hợp đã được công nhận là sản phẩm OCOP 4 sao.
Cùng với các nông trường lớn nêu trên (nay là các xí nghiệp sản xuất và kinh doanh chè trực thuộc Công ty chè Nghệ An), tất cả các hộ dân đều trồng chè thực phẩm (trông để uống và bán ngoài chợ) và trồng chè công nghiệp để chế biến thành các loại chè. Với tổng diện tích khoảng 4.500 ha, năng suất bình quân khoảng 50 tấn/ha, mỗi năm có thể đạt đạt trên 200.000 tấn, thu về trên 800 tỷ đồng.
Những đồi chè xanh ngắt trên vùng đất Thanh Chương
Dọc theo đường mòn Hồ Chí Minh qua các xã vùng miền núi, đâu đâu cũng bắt gặp những đồi chè. Những khu rừng nghèo, đồi trọc trơ đất đá trước đây giờ phủ màu xanh ngắt của các nương chè. Không chỉ giúp người dân nơi đây thoát nghèo, cây chè đang giúp không ít hộ dân làm giàu. Nhiều nông dân đã trở thành tỉ phú ngay trên vùng đất vốn cằn cỗi của quê nhà. Ông Phan Đình Đường - trú xã Hạnh Lâm, huyện Thanh Chương - nhớ lại: vào năm 1999, ông bắt đầu đưa cây chè xanh về trồng. Thời gian đầu, ông cũng chỉ biết hái chè xanh bó thành từng bó đem ra chợ bán nên hiệu quả kinh tế không cao. Sau đó, ông mày mò, nghiên cứu các công đoạn sao chè tươi thành chè khô để đóng gói bán ra thị trường. Nhờ cách này, sản phẩm chè xanh Đường Hương của gia đình ông được nhiều người biết đến. "Hiện tại, sản phẩm chè của gia đình tôi đã xuất khẩu nhiều nước, có chỗ đứng ổn định trên thị trường. Doanh thu bình quân của gia đình mỗi năm đạt khoảng 20 tỉ đồng" - ông Đường cho biết. Theo ông Đặng Hữu Hạnh - Phó Chủ tịch UBND xã Hạnh Lâm, Nghệ An thì diện tích trồng chè trên địa bàn xã hiện có trên 1.300 ha, đây là cây trồng chủ lực của xã. Nhờ trồng cây chè mà nhiều người dân trong xã đã thoát nghèo, vươn lên làm giàu. Nhiều năm nay, ngoài tiêu thụ trong nước, sản phẩm chè của huyện Thanh Chương làm ra chủ yếu xuất khẩu. Theo thống kê, có khoảng 90% sản lượng chè khô từ đây được xuất sang nhiều khu vực, quốc gia và vùng lãnh thổ, như: Trung Đông, Ấn Độ, Trung Quốc, Đài Loan... Để vươn tới những thị trường tiềm năng, khó tính như Tây Âu, Nhật Bản, Bắc Mỹ…, người trồng chè đang đẩy mạnh áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất; thay đổi tư duy của người trồng, doanh nghiệp; đẩy mạnh phát triển vùng nguyên liệu sạch theo tiêu chuẩn VIETGAP; xây dựng các nhà máy sản xuất, chế biến chè hiện đại để cho ra những sản phẩm có giá trị kinh tế cao hơn. Từ những kết quả này, từ năm 2010 cây chè Thanh Chương cũng đã được tỉnh Nghệ An chọn làm cây trồng chủ lực trong chương trình thực hiện các đề án phát triển kinh tế xã hội của tỉnh.
Chế biến chè xanh để xuất khẩu tại một xí nghiệp chè
Ngoài chè xuất khẩu, hiện sản phẩm Chè Xanh Thanh Chương là loại chè trà giống chè trà Thái Nguyên cũng được nhiều cơ sở sản xuất, chế biến. Điển hình là tại HTX nông nghiệp và chế biến chè Thanh Đức (thuộc xã Hạnh Lâm), được phân phối bởi Công Ty Cổ phần Xây Dựng TM và XNK Tổng hợp, chủ yếu được tiêu dùng nội địa. Sản phẩm này được làm từ búp chè tươi hái một tôm một lá, chế biến theo công nghệ thủ công truyền thống đảm bảo Xanh - Sạch - An toàn. Sản phẩm có hộp đựng sang trọng - lịch sự. Có đầy đủ các chứng nhận an toàn thực phẩm. Sản phẩm này đã được công nhận OCOP 4 sao từ năm 2019 và được khách hàng nội địa ưa chuộng, món quà không thể thiếu của người Thanh Chương đến với mọi miền đất nước và cả ở nước ngoài.
Sản phẩm chè xanh truyền thống của HTX nông nghiệp và chế biến chè Thanh Đức.
Cùng với các giá trị như đã nêu, hiện nay các đồi chè Thanh Chương còn là điểm du lịch nổi tiếng. Trong đó các đảo chè tại các xã Thanh An, Thanh Thịnh (nay là xã Hoa Quân, tỉnh Nghệ An) được đánh giá là điểm du lịch hấp dẫn, mỗi năm đón hàng chục ngàn lượt du khách. Khác với những vùng chè nổi tiếng như Mộc Châu, Thái Nguyên, hay Bảo Lộc nơi đồi chè trải dài trên các triền núi, Thanh Chương lại độc đáo với mô hình trồng chè trên những đảo nổi giữa lòng hồ Cầu Cau. Từ trên cao nhìn xuống, đồi chè Thanh Chương hiện ra như một quần thể đảo giữa mặt hồ trong xanh.
Người Nghệ An vốn nổi tiếng chân chất, siêng năng, thật thà và ở Thanh Chương - điều đó hiện rõ qua cách họ gìn giữ đồi chè. Không có những dự án du lịch rầm rộ, không bảng hiệu rối mắt, người dân nơi đây chào đón du khách bằng nụ cười và sự chân thành. Họ không xem người đến là “khách”, mà là “bạn” - đến để hiểu hơn về chè, về đất, về người. Với du khách, đó là một trải nghiệm quý báu: được sống chậm, sống xanh, sống thật. Với người dân, đó còn là niềm tự hào - khi cây chè không chỉ mang lại thu nhập, mà còn giữ gìn được bản sắc, lan tỏa được giá trị văn hóa địa phương.
TĐH
Hôm nay
Hôm qua
Tất cả