Nghệ sĩ Ưu tú Nguyễn Minh Tâm sinh ngày 20/12/1972 tại thị trấn Đô Lương, huyện Đô Lương. Do điều kiện công việc của mẹ, bố lại đi công tác xa nhà nên gia đình anh chủ yếu ở bên quê ngoại (quê nội anh ở xã Hưng Tân, Hưng Nguyên). Tuổi thơ anh lớn lên bằng lời ru ngọt ngào, dung dị của mẹ và đặc biệt là sự gắn bó với ông ngoại, hình ảnh cậu bé lẽo đẽo theo ông đi diễn tuồng, đánh cờ người trong các ngày lễ của làng thật quen thuộc với mọi người. Sớm nhận thấy anh có năng khiếu về ca hát nên ông ngoại đã hướng dẫn cho anh hát, biểu diễn và đặc biệt là cách đối nhân xử thế. Những lời dạy của ông cứ mỗi ngày thấm vào anh tạo cho anh có phong cách sống mộc mạc, chân chất, giản dị mà sâu sắc. Sân khấu đầu đời của anh là ở sân làng... Anh hăng say tham gia những hoạt động của trường lớp, làng xã khi có ngày lễ hoặc các dịp thi văn nghệ và luôn đạt giải cao cũng như để lại trong lòng người xem ấn tượng về cậu bé có giọng ca truyền cảm. Anh chia sẻ: Có thể nói rằng ông ngoại chính là người thầy đầu tiên đưa Minh Tâm theo nghiệp ca hát và đạt được những thành quả ngày hôm nay.

Học lên cấp 2, Minh Tâm xuống Vinh ở với bố tại Trường Kinh tế Kế hoạch (bây giờ là Trường ĐH Kinh tế Nghệ An). Thời điểm đó, Trường Trung cấp Văn hóa Nghệ thuật có tuyển lớp Âm nhạc và Hội họa năng khiếu hệ 7 năm. Sự động viên khích lệ của gia đình và niềm đam mê ca hát đã thôi thúc anh tham gia dự tuyển, niềm vui vỡ òa khi cầm kết quả trúng tuyển trên tay, rồi những chuỗi ngày với “mi... mô... ma... đồ... rê... mi...fa... sol...”, những nốt nhạc theo anh cả vào giấc ngủ, anh học với sự đam mê và niềm yêu mãnh liệt với sân khấu mặc dù cuộc sống không hề dễ dàng. Anh kể: Mỗi tháng, một người được phát 13kg gạo Mậu Dịch (gạo mà mối mọt nó ăn mất một nửa), được đi nhận 1 - 2 lần thịt, mỗi lần nhận được 3 lượng thịt nhưng thích nhất là được phần thịt nhiều mỡ để rán lên thành mỡ sử dụng xào nấu... như vậy thì ngày nào cũng được ngửi thấy mùi mỡ, mùi thịt (anh cười hài hước)... Với chiếc xe đạp cọc cạch, cứ sáng học Văn hóa ở trường Nghi Phú, chiều lại đạp xe vào trường Văn hóa Nghệ thuật tỉnh học hát. Ở với bố, rồi bố thường xuyên đi làm, anh tập tành lo chuyện bếp núc... Một chàng trai đang tuổi lớn làm cái gì cũng vụng về mà nhớ nhất là bị bếp điện lò xo giật thường xuyên. Nhưng lạ một điều anh luôn thấy vui chứ không thấy khổ hay vất vả. Anh hát mọi lúc cả khi ở nhà thậm chí khi trên đường đi học về còn vừa đạp xe vừa hát những bài được học trên lớp, có khi cao hứng hát to quá bị mọi người qua đường đổ dồn ánh mắt về mình. Vừa sở hữu chất giọng đẹp, truyền cảm, trầm ấm lại chăm chỉ rèn luyện, nghiên cứu kỹ bài nên các bài học được Minh Tâm lĩnh hội nhanh, thể hiện tốt, luôn được thầy cô trong trường khen ngợi.

Năm 1996, sau khi tốt nghiệp, anh về công tác tại Đoàn Ca Múa Kịch Hương Sen Nghệ An; sau gọi là Đoàn Ca, Múa, Nhạc Dân tộc (nay là Trung tâm Nghệ thuật Truyền thống Nghệ An). Những ngày tháng cố gắng lo cho bản thân bằng những đồng lương nhỏ bé, rồi có gia đình thêm vợ con, cuộc sống có lúc thật sự rất khó khăn, có thời điểm anh phải chấp nhận bỏ qua đam mê nghệ thuật của mình để lo cho thứ gọi là “Cơm, áo... ”, nó đè nặng đến nhẫn tâm. Nhưng nỗi nhớ nghề da diết, quay quắt đeo bám lấy tâm trí anh và anh quyết định một lần nữa theo đuổi nó. Được sự động viên khích lệ của lãnh đạo, anh em đồng nghiệp, đặc biệt là gia đình, vợ con ủng hộ, anh đã vượt qua những ngày tháng khó khăn nhất. Năm 2009, với vai trò là Đội trưởng Đội Ca, Múa, Nhạc Dân tộc, anh tự nhắc mình phải thực sự nỗ lực hơn nữa để không phụ sự tin tưởng của đơn vị cũng như Ban lãnh đạo Đoàn. Mỗi khi Đoàn nhận chương trình và ca khúc mới, anh nhanh chóng tập trung Đội Ca bước vào tập luyện ngay, bởi hơn ai hết anh hiểu được nếu hát đơn thì tự ca sĩ rèn luyện nhưng hát tốp lại đòi hỏi sự nhịp nhàng, tinh tế, phối hợp ăn ý của cả tập thể, đòi hỏi ca sĩ phải tập kỹ lưỡng để hoàn thành ca khúc một cách tốt nhất. Chính nhờ sự chỉnh chu, cách chỉ huy đội đơn giản, nhẹ nhàng, chân thành có thái độ cầu thị lắng nghe ý kiến của anh em mà mọi người trong Đội ca luôn trân trọng và dành cho anh tình cảm thân thiết.

Minh Tâm chia sẻ: Những chuyến công tác lên vùng núi vất vả lắm. Mới đọc tên xã: Huồi Tụ, Mường Lống, Nậm Cắn, Chiêu Lưu.... đã thấy xa xôi lắm rồi. Quãng đường mòn quanh co, khúc khuỷu, có chỗ đường trơn, vực sâu, xe ô tô không qua được, diễn viên phải đi bộ đường mòn mới đến điểm diễn. Đến nơi thì trời đã xẩm tối, anh chị em diễn viên chỉ kịp hóa trang, thay trang phục và bước lên sân khấu biểu diễn, bữa tối ăn vội bát mì tôm, ban ngày thì tổ chức phân công người mượn chỗ để nấu ăn tập thể…. Sương mù âm u, mùa hè còn đỡ, vào dịp giáp Tết, cái gió của vùng cao đúng là "đặc sản" lùa khí lạnh vào đến tận xương. Diễn viên trong trang phục biểu diễn mỏng tang, ngực trần, cái lạnh thấu xương nhưng vẫn phải tươi cười, bởi có hàng trăm khán giả ngồi dưới đang dõi theo. Có lẽ, chỉ có các nghệ sĩ đã đi nơi miền núi mới thấm và cảm nhận được nỗi vất vả, nhọc nhằn của người chiến sĩ văn hóa khi lên đường làm nhiệm vụ biểu diễn phục vụ khán giả vùng cao.

Với 28 năm trong nghề, nhìn lại chặng đường hoạt động nghệ thuật của mình, anh tự hào vì đã vượt qua nhiều khó khăn để theo đuổi con đường âm nhạc đầy đam mê và đạt nhiều thành tựu nổi bật: Giải Ba giọng hát hay trên sóng phát thanh toàn quốc - 1997; Huy chương Vàng Liên hoan Tiếng hát Làng Sen toàn quốc - 2000; Huy chương Vàng tiết mục “Tiếng hát non xa” tại Liên hoan Ca, Múa, Nhạc chuyên nghiệp toàn quốc - 2005; Huy chương Vàng tiết mục “Những chàng trai trên lâm trường” tại Liên hoan Ca, Múa, Nhạc chuyên nghiệp toàn quốc - 2012; Giải A tiết mục “Thủy điện miền Tây” tại Liên hoan Âm nhạc Bắc miền Trung - 2013; Huy chương Bạc tiết mục “Đêm trăng bắt cá” tại Liên hoan Ca, Múa, Nhạc chuyên nghiệp toàn quốc - 2015. Đặc biệt, năm 2022, với vai trò là Diễn viên ca chính, anh cùng toàn Đoàn tham gia Liên hoan Ca, Múa, Nhạc chuyên nghiệp toàn quốc đạt Huy chương Vàng với chương trình nghệ thuật “Sắc”, Huy chương Vàng chương trình "Thanh âm miền Ví Giặm" tại Liên hoan Âm nhạc ASEAN. Danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú mà Chủ tịch nước phong tặng năm 2023 là sự ghi nhận xứng đáng cho những nỗ lực và đóng góp của anh trong hoạt động nghệ thuật.

  Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng ban Tuyên giáo Trung ương trao danh hiệu NSƯT cho nghệ sĩ Minh Tâm

NSƯT Minh Tâm cùng đồng nghiệp - NSƯT Thiên Huế tại lễ trao tặng danh hiệu NSND, NSƯT

Mặc dù đạt được nhiều thành tích nổi bật nhưng anh không hài lòng, tự mãn mà vẫn luôn tự nhắc nhở mình rằng: Sự học, rèn luyện luôn là yếu tố hàng đầu, không phải chỉ học trong trường lớp là đủ hành trang cho cuộc đời làm nghề mà phải học hỏi mỗi ngày, học từ đồng nghiệp, thế hệ đi trước và cả các em trẻ mới vào. Chính họ sẽ cho mình những kinh nghiệm, kiến thức mới đắp bồi thêm cho bản thân tròn trịa, trọn vẹn hơn. Những điều đó đã tạo nên một NSƯT Minh Tâm chân chất, đơn thuần, dễ hiểu, dễ gần nhưng vẫn đủ để tỏa sáng trong lòng quý khán giả yêu thích âm nhạc./.