Chuyện bảo hiểm trách nhiệm dân sự (TNDS) bắt buộc đối với loại hình xe máy đang làm nóng dư luận những ngày qua. Nó xuất phát từ việc lực lượng CSGT đồng loạt ra quân trên toàn quốc tổng kiểm soát phương tiện giao thông cơ giới đường bộ.

Sẽ không có gì khiến dư luận phải quan tâm nếu như đợt tổng kiểm tra này không gắn thêm nội dung xử phạt theo quy định mới đối với chủ phương tiện nếu thiếu giấy tờ liên quan đến bảo hiểm TNDS xe máy bắt buộc. Thế là để đối phó với CSGT, người dân khắp nơi đổ xô đi mua bảo hiểm TNDS xe máy bắt buộc. Lượng người tham gia loại hình bảo hiểm này trong mấy ngày qua bỗng nhiên tăng đột biến, gấp nhiều lần so với bình thường. Những người ít quan tâm nhất cũng đành phải móc hầu bao mua phí bảo hiểm, dù số tiền bỏ ra chỉ 66.000 đồng.

Theo số liệu báo cáo của Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm, năm 2019, doanh thu bảo hiểm xe máy là 765 tỉ đồng, nhưng chi phí bồi thường chỉ vỏn vẹn 45 tỉ đồng (chưa tới 6%).[1] Một sự chênh lệch giữa thu và chi ngoài sức tưởng tượng của những ai đang tham gia vào cuộc canh tranh trong hoạt động kinh tế thị trường của đất nước.

Bình thường kinh doanh bảo hiểm xe máy đã lãi khủng như vậy thì chắc chắn qua đợt tổng kiểm tra lần này, doanh thu của các doanh nghiệp bảo hiểm sẽ còn hơn cả trong mơ.

Nhìn vào con số mà Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm công bố cũng như doanh thu tăng vọt mấy ngày qua của doanh nghiệp bảo hiểm, người dân không khỏi băn khoăn.

Có lẽ chưa có một ngành nghề kinh doanh nào mà lãi khủng như kinh doanh bảo hiểm TNDS xe máy hiện nay. Thực ra, nói lời lãi là không đúng, bởi doanh nghiệp không hề bỏ vốn ra mà vốn đó do khách hàng mua đứt, bán đoạn phí bảo hiểm. “Lộc” của các doanh nghiệp bảo hiểm tỷ lệ thuận với số tiền bán giá trị bảo hiểm và số tiền đền bù nếu có. Đền bù càng ít, doanh nghiệp càng “lãi” lớn. Con số thống kê của Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm đã cho ta thấy rõ điều đó.

Do “đặc thù” nêu trên lại được ưu ái bằng việc đưa vào chế tài bắt buộc người dân phải mua, đặc biệt là đưa giấy bảo hiểm TNDS xe máy vào danh mục xử phạt bằng tiền đối với chủ phương tiện khi tham gia giao thông nên việc kinh doanh bảo hiểm xe máy đang thực sự là “ngồi mát ăn bát vàng”. Sự ràng buộc bằng chế tài pháp luật buộc người dân dù không mặn mà cũng phải tuân thủ. Vì thế, nói dân mua bảo hiểm TNDS xe máy chỉ là để đối phó với CSGT quả không sai.

Vấn đề đặt ra ở đây là, bảo hiểm TNDS xe máy cũng chỉ là một mặt hàng kinh doanh như bao loại hàng hóa khác, doanh nghiệp bảo hiểm cũng như hàng vạn doanh nghiệp khác, thế nhưng tại sao nó lại được luật pháp bảo hộ một cách đặc biệt như thế? Trong lúc đó, quyền lợi của người tham gia bảo hiểm, trách nhiệm của doanh nghiệp bảo hiểm trong thực tế lại không được đảm bảo như quy định của luật pháp. Con số 6% chi bồi thường cho chủ phương tiện bị tai nạn khi tham gia giao thông trong tổng nguồn thu phí bảo hiểm TNDS xe máy của các doanh nghiệp bảo hiểm là minh chứng sống động cho sự bất cập này.

Thực tế thì phần lớn người dân không mấy quan tâm mua bảo hiểm sẽ được lợi gì mà chỉ để đối phó với việc xử phạt của CSGT. Còn khi không may bị tai nạn, để được thanh toán chế độ bảo hiểm như quy định, chủ phương tiện phải tham gia một cuộc “chạy marathon” ngoài ý muốn mà không phải ai cũng biết cách và đủ sức để theo đến đích cuối cùng. Thế cho nên mục đích, ý nghĩa của việc tham gia bảo hiểm xe máy đã sai ngay từ đầu khi người dân bỏ tiền ra mua.

Chính vì thế mà có luật sư đã thẳng thắn đề nghị nên loại bỏ việc bắt buộc mua bảo hiểm TNDS đối với chủ phương tiện xe máy, xe cơ giới với những lý do bất cập: Việc đền bù không đảm bảo quyền lợi bởi thủ tục bồi thường quá phức tạp và gây khó khăn cho người thụ hưởng; bắt buộc điều khiển xe máy phải mang theo Giấy chứng nhận bảo hiểm là một sự lạm dụng của cơ quan công quyền và công ty bảo hiểm; khi có va chạm, tai nạn xảy ra thì hầu hết các bên thường sử dụng biện pháp tự thỏa thuận hoặc sử dụng các phán quyết của Tòa án để thực hiện trách nhiệm bồi thường của mình.

Theo luật sư Hoàng Tùng - Trưởng VPLS Trung Hòa (Đoàn LSTP Hà Nội): "Việc mua bảo hiểm TNDS bắt buộc đối với xe máy, xe cơ giới đã không đảm bảo được mục đích đề ra. Thay vì để tồn đọng nhiều nguy cơ dẫn đến sai phạm, trục lợi bảo hiểm và gây khó khăn cho người dân thì không nên bắt buộc người dân mua bảo hiểm trách nhiệm dân sự".[2]

"Nên loại bỏ việc bắt buộc mua bảo hiểm TNDS đối với chủ phương tiện xe máy, xe cơ giới. Các bộ ngành, cơ quan có thẩm quyền cần xem xét để tiến hành sửa đổi các quy định của pháp luật, đặt ra lộ trình phù hợp để xử lý vấn đề này", luật sư Hoàng Tùng kiến nghị.

Tại cuộc họp báo về bảo hiểm bắt buộc trách nhiệm dân sự chủ xe cơ giới do bộ Tài chính tổ chức sáng 22-5, ông Phùng Ngọc Khánh - Cục trưởng Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm, Bộ Tài chính thừa nhận: “Thủ tục bồi thường bảo hiểm xe máy đúng là có vấn đề”.[3]

Ông Trần Nguyên Đán, Viện trưởng Học viện Đào tạo bảo hiểm và quản trị rủi ro tài chính đặt câu hỏi: “tại sao đến tận bây giờ cơ quan quản lý nhà nước mới thừa nhận rằng "thủ tục bồi thường quả là có vấn đề"? Vậy ai chịu trách nhiệm cho những thiệt thòi của người tham gia bảo hiểm trách nhiệm dân sự (TNDS) xe máy trong những năm qua?”.[4]

“Cách thức triển khai hiện nay không làm bật lên vai trò đó mà dường như đang bảo vệ lợi ích của ai đấy”, ông Đán nói.

Xuất phát từ thực tế nêu trên và ý kiến của các chuyên gia, cơ quan chức năng cần rà soát lại quy định pháp lý về bảo hiểm TNDS đối với xe máy.

Nên chăng loại bỏ việc bắt buộc mua bảo hiểm TNDS đối với chủ phương tiện xe máy, xe cơ giới; ngừng chương trình kiểm tra bảo hiểm TNDS xe máy và xử phạt. Trả bảo hiểm TNDS xe máy về môi trường kinh doanh như các loại hình bảo hiểm khác mà không cần sự bảo trợ bằng chế tài của nhà nước. Các doanh nghiệp bảo hiểm phải chứng tỏ được năng lực cạnh tranh lành mạnh của mình bằng việc đảm bảo quyền lợi người mua bảo hiểm, giảm bớt thủ tục phiền hà, bất khả thi đối với người mua khi giải quyết chế độ bảo hiểm cho chủ phương tiện gặp rủi ro.

Nguyễn Duy Xuân

Nguồn tham khảo:

[1, 4]. https://tuoitre.vn/bao-hiem-xe-may-co-van-de-ve-cach-thuc-trien-khai-sua-sai-the-nao-20200523224727472.htm

[2]. http://giadinh.net.vn/xa-hoi/luat-su-kien-nghi-bo-bao-hiem-trach-nhiem-dan-su-bat-buoc-doi-voi-xe-may-2020052311511553.htm

[3]. https://tuoitre.vn/cuc-quan-ly-giam-sat-bao-hiem-thu-tuc-boi-thuong-bao-hiem-xe-may-dung-la-co-van-de-20200522122818639.htm