Về mức độ giao tiếp rộng rãi trên trường quốc tế, tiếng Nga thua xa tiếng Anh, thậm chí cũng chưa sánh được với tiếng Tây Ban Nha hay tiếng Pháp. Đó là sự thực. Tôi hoàn toàn ủng hộ việc dạy và học tiếng Anh ở nước ta càng rộng rãi càng tốt. Và không phải chỉ trên lời nói, chỉ hô khẩu hiệu, mà khi làm Chủ nhiệm khoa tiếng Nga (1988 - 1992) của Đại học Ngoại ngữ Hà Nội (nay là Đại học Hà Nội) tôi đã thực thi điều đó bằng những biện pháp như mở các lớp dạy tiếng Anh cho giáo viên tiếng Nga, vào năm học 1989 lập ra quy trình đào tạo Nga - Anh đầu tiên ở nước ta cho học sinh chuyên Nga đã đỗ vào Khoa tiếng Nga Đại học Ngoại ngữ. Tuy nhiên điều này không có nghĩa tôi tán thành cái chủ trương thiển cận chủ tâm tạo mọi điều kiện cho tiếng Anh độc chiếm hệ thống giáo dục của nước nhà. Nếu điều này xảy ra, đây sẽ là một sai lầm lớn về mọi mặt: khoa học, văn hóa, giáo dục (cả về chính trị nữa!)  và nó chứng tỏ chúng ta chưa rút ra được bài học gì từ quá khứ chưa xa khi độc tôn tiếng Nga trong hệ thống giáo dục.

Tôi dám khẳng định: không một ngôn ngữ nào trên thế giới có thể địch với tiếng Nga về vai trò cách mạng và xây dựng cuộc sống mới, vai trò giải phóng con người, giải phóng các dân tộc chậm tiến khỏi ách áp bức của đế quốc thực dân.

Không cần thiết phải nói thay cho các dân tộc ít người trong đế quốc Nga hoàng rộng lớn xưa kia. Aitmatov, tác giả Chuyện núi đồi và thảo nguyên , dịch sang tiếng Việt từ năm 1964 và đã tái bản nhiều lần, khẳng rằng định tiếng Nga chẳng những đã giải phóng người Kiêghizi khỏi ách áp bức dân tộc mà còn làm bà đỡ cho chữ viết của dân tộc ông ra đời năm 1924 để chỉ bốn chục năm sau, nền văn học bằng văn tự đó vươn lên ngang tầm những nền văn học lớn trên thế giới. Nhà thơ Raxun Gamzatov, tác giả Đaghêxtan của tôi, thiên ký sự vừa trữ tình, vừa triết lý thông minh, cũng đã được dịch sang tiếng Việt, từng làm hai bài thơ, một bài gọi tiếng Avar của tộc người sơn cước giỏi cưỡi ngựa mà ông đại diện, là tiếng mẹ đẻ, một bài khác lại gọi tiếng Nga là tiếng mẹ đẻ , cho nên bị một ký giả phương Tây cạnh khóe: có thể cùng một lúc cưỡi trên hai con ngựa được không? – “Không thể! - ông đáp: - Nhưng có thể thắng hai con ngựa vào một cỗ xe để đi nhanh và xa hơn”.

Cũng không phải nói nhiều về điều mọi người đã biết là Nguyễn Ái Quốc, Trần Phú, Lê Hồng Phong, Hà Huy Tập, Nguyễn Thị Minh Khai, Trần Văn Giầu v.v... học tiếng Nga ở Đại học Phương Đông của Quốc tế Cộng sản tại Moskva và tiếp thu lý luận cách mạng Nga và Tây phương qua tiếng Nga.

Nhưng có lẽ còn ít người biết rằng tiếng Nga đã đến Việt Nam cùng với Cách mạng Tháng Tám năm 1945.

Hẳn nhiều người tham quan Bảo tàng Cách mạng Việt Nam không để ý những dòng chữ trên hai biểu ngữ mà đoàn quần chúng cách mạng Thủ đô Hà Nội đi biểu tình trên đường phố Tràng Tiền dương cao:

Doloi imperialism!

Nez[avisimost ili smert!]

Cụ Nguyễn Trọng Phấn, nguyên cộng tác viên Trường Viễn Đông bác cổ (nơi có nhà bác học Nga B.Golubev làm việc!), sau Cách mạng tháng Tám trở thành Chánh văn phòng của viện nghiên cứu đó, là người đầu tiên mách bảo cho chúng tôi biết đó là tiếng Nga viết bằng chữ cái La-tinh, biểu ngữ thứ nhất có nghĩa: Đả đảo chủ nghĩa đế quốc!, biểu ngữ thứ hai bị che khuất, chỉ còn nhìn thấy 3 chữ cái La-tinh “Nez-” chính là các từ tiếng Nga: Độc lập hay là chết!

Cũng chính cụ Phấn từ năm 1995 cũng đã cho chúng tôi biết rằng ngay khi khai giảng lại Đại học Việt Nam, tiếng Nga đã được đưa vào giảng dạy ở Lớp Chính trị - xã hội đặc biệt mà cụ là một học viên; giáo viên là một người Nga, cụ không nhớ chính xác họ tên, chỉ mang máng như họ của người Đức Verner hay Rezner gì đó. Được phép của cụ Phấn chúng tôi đã 2 lần công bố thông tin này trên báo chí và trong lần phát biểu khai mạc triển lãm “Tiếng Nga ở Việt Nam” tại Trung tâm Khoa học và Văn hóa Nga ở Hà Nội nhân ngày Văn hóa Nga và hội thảo “Tiếng Nga ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương” năm 2005. Hai năm sau, trên báo Nhân Dân ra ngày 1 - 4 - 2007, dịch giả Hoàng Thúy Toàn, dựa vào tài liệu do nhà Việt Nam học TS Anatoli Sokolov cung cấp, đã giới thiệu tên họ của vị giáo sư tiếng Nga đầu tiên này là Orest Pletner và viết khá tỉ mỉ về nhân thân của ông, cũng như hoàn cảnh ông đến Việt Nam năm 1941 (dạy tiếng Nhật).

Như vậy là không phải chỉ xuất hiện trong mấy ngày bừng bừng khí thế khởi nghĩa Tháng Tám rồi biến mất, mà lập tức từ đường phố sục sôi cách mạng tiếng Nga đã hiên ngang, lần đầu tiên trong lịch sử giáo dục nước nhà, bước vào giảng đường Đại học Việt Nam trên phố Lê Thánh Tông. Chúng tôi đã phát hiện những chứng từ khẳng định rằng tiếng Nga đã được đưa vào nền giáo dục của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa một cách chính thức: