Tháng 6 năm 2009, Đặng Vỹ Chí,giáo sư Khoa Xã hội Trường Đại học Thượng Hải, Uỷ viên Thường vụ Hội nghị Chính Trị Hiệp thương Trung Quốc công bố bài viết “Bàn về mâu thuẫn xã hội”. Bài viết khá dài(15.000 từ Trung Quốc) nên một ngưòi Trung Quốc lấy bút danh là Tân Qua đã rút gọn lại và được đăng trên mạng “Quang Minh nhật báo” ngày 22/9/2009. Xin giới thiệu để bạn đọc rõ.

Từ những năm 90 của thế kỷ trước tới nay, cũng tức là gần hai mưoi năm nay, Trung Quốc ở vào thời kỳ cao của mâu thuẫn xã hội cũng là thời kỳ đột xuất một số mâu thuẫn không đối kháng diễn biến thành mâu thuẫn đối kháng, nhất là trong khủng hoảng kinh tế do cơn bão táp tài chính tiền tệ có tính toàn cầu đưa tới, đã khiến mâu thuẫn xã hội càng thêm đột xuất. Cận đại sử nói với chúng ta: khủng hoảng kinh tế rất dễ mang lại khủng hoảng xã hội. Liệu có thể dùng quản lý xã hội cao siêu để giảm nhẹ cường độ khủng hoảng kinh tế hay không, liệu có thể dùng quản lý cao siêu để tăng nhanh bước đi ra khỏi khủng hoảng hay không, điều nay phải xem bản lĩnh hoá giải mâu thuẫn của chúng ta. Mâu thuẫn xã hội hiện nay có thể nói không có cái gì là không có, có một số là chưa từng có.Các bộ môn có liên quan thưòng phân mâu thuẫn xã hội trong đô thị làm 5 loại, 1) tranh chấp lao động, tư bản.2) Bồi thường nhà đất.3) Bố trí di dời.4)Cải tạo chế độ doanh nghiệp.5)Luật pháp không công bằng. Cũng có ngưòi phân thành hơn 10 loại như trưng dụng nhà đất; di chuyển nhà ở; cảỉ cách chế độ doanh nghiệp; việc làm cho người lao động; bảo hiểm xã hội; giáo dục, môi trường; tiền tệ chứng khoán; y tế, an tòan sản xuất, an toàn thực phẩm v.v.. Những phân loại trên là phân loại theo nguyên nhân trực tiếp, là những mâu thuẫn sờ sờ ngay trước mắt, là mâu thuẫn tồn tại xác thực, nhưng cách phân loại này là ở tầng nấc nông không phải ở tầng nấc sâu. Phân loại nguyên nhân theo tầng nấc sâu thì mâu thuẫn xã hội trước mắt của Trung Quốc chủ yếu có mâu thuẫn giầu nghèo, mâu thuẫn quan dân, mâu thuẫn chính (quyền) xã (hội) Những mâu thuẫn này thể hiện bằng 10 đặc điểm sau:

1 Xét từ nguyên nhân hình thành thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay có tính phức tạp, tính tổng hợp, tính nhiều nguyên nhân. Có khả năng nhiều loại mâu thuẫn bắt nguồn từ một ước số, nhiều ước số có khả năng tác dụng vào một mâu thuẫn. Những triệu chứng của mâu thuẫn cho thấy hưóng đi của cảm nhiễm có sự đan xen.

2 Xét từ quá trình hình thành thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay có tính bột phát, tính nhạy cảm, vừa chạm là bùng nổ, không kịp đề phòng. Có lúc thậm chí là “nghe thấy tiếng sấm lớn ở nơi không có tiếng động”, “vấn đề nhỏ” thưòng bị một số người “thổi phồng”

3 Xét từ qui mô thấy, mâu thuẫn xã hội ngày nay có xu thế lớn lên, nhiều tính nhóm đông siêu lớn. Ngưòi trực tiếp, có liên quan dính líu vào là dễ hiểu. Nhưng nhóm đông không có lợi ích trực tiếp vì sao lại dính líu vào? Hơn nữa số người của nhóm đông không có lợi ích trực tiếp dính líu vào lại nhiều hơn nhiều nhóm đông có lợi ích trực tiếp, dẫn tới những sự kiện có qui mô trên một vạn người nhiều lên.

4 Xét từ tính tổ chức thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay có tính nghiêm nhặt, có một số sự kiện có tính nhóm đông tổ chức rời rạc, nhưng cũng có không ít khẩu hiểu của sự kiện có tính nhóm đông không thể phản bác, tổ chức chặt chẽ giọt nước không lọt. Có một số sự kiện có tính nhóm đông sau khi giải tán trên mặt đất không hề có rác bẩn, điều này nhiều ít cho thấy rõ mặt tổ chức chặt chẽ của bọn họ

5 Xét từ độ nóng thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay là bạo lực hoá.Chỉ vì một sự việc nhỏ nhoi mà dẫn tới hành vi xung đột dữ dội hầu như là việc không lạ. Một đoàn đi du lịch Đài Bắc chỉ vì tranh nhau đứng cạnh 3 chữ “Nhật nguyệt đàm” để chụp ảnh kỷ niệm mà chẳng ai nhưòng ai, kết quả dẫn tới động chân động tay, bị giới truyền thông bên ngoài đưa tin xấu “mất mặt”. Ngoài ra chuyện động dao động súng cũng không ít.

6 Xét từ thủ đoạn kỹ thuật thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay là trí năng hoá. Hai bên mâu thuẫn đều sử dụng kỹ thuật cao, động viên trên mạng đấu nhau thậm tệ. Có lúc thế giới ảo đối lập với thế giới vật chất hiện thực, ví dụ như sự kiện Đặng Ngạc Kiều tại Hồ Bắc* cho đến 5 tháng 6 năm 2009 só người tham gia trên mạng đã đạt hơn 3,8 triệu lượt người, Điều này là không sao hiểu nối trong quá khứ. Hướng đi của mấy năm gần đây là: thế giới ảo đang thúc đẩy thế giới vật chất chuệnh choạng tiến lên, lượn vòng đi lên.

7 Xét từ quá trình hoá giải thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay “có tính lâu dài. đến rất nhanh, lui lại chậm” thuờng thấy dường như lùi, báo cáo lên trên cũng nói đã giải quyết, nhưng trên thực tế vẫn chưa hết, lãng phí thời gian lâu dài, để lại hậu di chứng.. Như một câu nói cổ xưa của Trung Quốc :bệnh đến như núi sập, bệnh đi như kéo tơ.

8 Xét từ diện lây lan thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay có tính toàn cầu. Sự kiện xảy ra tại một thôn, một xã, chỉ mấy phút sau là đã đầy thành gió mưa, việc lớn việc nhỏ đều bị một số người trong nước, ngoài nước đồn thổi sôi sùng sục, thậm chí truyền khắp thế giới khiến nhiều bên bình luận.

9 Xét từ hậu quả thấy, mâu thuẫn xã hội hiện nay có tính nguy hiểm. Cac hảo hán Lương Sơn trong “Thuỷ Hử” chỉ chống tham quan không chống hoàng đế. Phần lớn các sự kiện có tính nhóm đông ngày nay cũng chỉ chống tham quan. Thế nhưng nếu còn cho phép theo qui củ cũ chia ra tả, hữu thì hiện nay bất kể là phái tả, phái hữu đều có cá biệt ngưòi không biết do động cơ nào đã ngang nhiên từ hai cực đó chĩa mũi nhọn lên trên, không để ý là sẽ dẫn tới xã hội động loạn.

10 Xét từ tính chu kỳ thấy, mâu thuẫn xã hội ngày nay có tính ngắt quãng, tính giai đoạn, tính chuyên đề. Do công trình nào đó có chuyện, công trình kết thúc rồi, sự việc qua đi rồi, mâu thuẫn cũng tạm xong một dạo. Nhưng hễ có một công trình khác tới là mâu thuẫn lại nổi lên.”Mâu thuẫn-hoá giải-tiến lên-lại mâu thuẫn- lại hoá giải- lại tiến lên…” Tính chu kỳ bắt nguồn từ tính song trùng, trong việc tốt có việc xấu, trong công năng dưong có công năng âm.

Quyết không thể coi nhẹ mâu thuẫn xã hội nghiêm trọng hiện nay. Hoá giải mâu thuẫn phải cùng dùng nhiều loại thủ đoạn một lúc. Có 3 loại hoá giải mâu thuẫn xã hội cơ bản nhất, nhưng thưòng bị ngưòi ta xem nhẹ:

Một, phải biết làm công tác quần chúng. Có 5 yếu điểm cơ bản: một là phải chấn chỉnh quan điểm quần chúng; hai là phải đi sâu hiểu biết quần chúng; ba là phải vận dụng tiếng nói quần chúng; bốn là phải lợi dụng tổ chức quần chúng; năm là phải tìm tòi kỹ tâm lý xã hội.

Hai, phải biết dùng các cuộc thảo luận lớn để hoá giải mâu thuẫn xã hội.”Hỏi kế ở dân” nhưng hỏi thế nào? Thảo luận là hình thức tốt nhất. Thảo luận là mở cửa nói rõ, là ánh sáng là minh bạch. Hiện nay có một số quan chức cảm thấy rất tủi thân, rõ ràng là có ý tốt nhưng bị người ta hiểu lầm, thậm chí tiếng đồn khắp nơi, điều này có quan hệ trực tiếp tới việc ban đầu không thảo luận công khai. Bạn không nói rõ vấn đề, ngưòi ta sẽ suy ra này nọ. Quảng bá lớn không phát triển thì quảng bá nhỏ sẽ phát triển, tin đồn sẽ công khai…

Ba, phải biết dùng hoà giải lớn để hoá giải mâu thuẫn xã hội. Mâu thuẫn xã hội tồn tại ở bất kỳ quốc gia nào, bất kỳ lúc nào. Nước Mỹ chủ trưong thông qua   các phương thức như trọng tài, điều đình, hoà giải v.v.. để giải quyết tranh chấp và mười năm qua, thông qua hoà giải số vụ tranh chấp được giải quýêt ngày một tăng. Công tác hoà giải của Trung Quốc đã đi trước Mỹ , các nơi trong nước đều có kinh nghiệm về mặt này. Muốn làm tốt công tác hoà giải phải làm được 4 cái cần phải: cần phải hình thành một đội ngũ nhiệt tình với công việc; cần phải về tổ chức hình thành một mạng lưói hoà giải có qui định rõ ràng có hạt nhân có ngoại vi; cần phải hình thành chế độ; cần phải không ngừng cải tiến phương pháp hoà giải.

Tóm lại xã hội hài hoà không phải là xã hội không có mâu thuẫn, mâu thuẫn là phổ biến. Hai bên mâu thuẫn không ngừng kết hợp lại sau khi hoá giải, do kết hợp mà cùng xây dựng, cùng hưởng; đó chính là qui luật diễn biến của xã hội