Văn hóa Nghệ An

Vượt chặng đường 150 km, Chi đoàn Liên Cơ quan Dân - Đảng huyện Nghĩa Đàn (tỉnh Nghệ An) chúng tôi đến với ngã ba Đồng Lộc, được đứng ở nơi các chị từng sống, lao động, chiến đấu và hy sinh cho huyết mạch Bắc - Nam thông suốt; Được nghe kể và cảm nhận một cách sâu sắc về cuộc đời, sự hy sinh cao cả của các chị cho dân tộc. Mồ hôi, nước mắt và máu của các chị đã đổ xuống cho dân tộc hồi sinh, cho Đồng Lộc nở hoa, “những đoá hoa bất tử”.

Được nghe chuyện về các chị từ hướng dẫn viên, chúng tôi đã không cầm được nước mắt; câu chuyện về những cô gái vừa tròn mười tám, đôi mươi hăng hái nguyện rời gia đình, quê hương đến với tuyến đường 15A, nơi là túi bom, là trọng điểm đánh phá. Nơi đây những ngày tháng ác liệt nhất của năm 1968, đế quốc Mỹ đã đánh phá cả 30 ngày trong tháng, trung bình một m²trên mảnh đất này phải hứng chịu ba quả bom của đế quốc Mỹ; mảnh đất mà “bom cày lên bom, đạn đè lên đạn” thử hỏi cỏ cây nào còn có thể sống được. Nhưng cũng chính nơi đó các chị vẫn “Sống bám cầu, bám đường, chết kiên cường dũng cảm” với tinh thần lạc quan, yêu đời của tuổi thanh xuân khi có người “chưa một lần nắm bàn tay của người khác giới”.

Chỉ cách năm ngày trước lúc các chị hy sinh, tiểu đội trưởng Võ Thị Tần đã viết thư về cho mẹ với niềm lạc quan yêu đời, trong thư có đoạn “…Mẹ ơi! Chúng con ở đây vui lắm, ban đêm chúng thắp đèn cho chúng con làm đường, ban ngày chúng ném bom giết cá cho chúng con cải thiện…”. Có ai ngờ đâu đó là lá thư cuối cùng, lá thư vĩnh biệt của cô gái chưa học xong lớp 5. Cũng với tinh thần đó chị cùng đồng đội nhận nhiệm vụ khi “Cơm chiều chưa ăn, gối còn thêu dở”.

Cũng trong buổi chiều định mệnh đó vào lúc 16 giờ, ngày 24/7/1968; trong cái nắng như thiêu, như đốt của đất trời Hà Tĩnh; khi những nhát cuốc, nhát xẻng đang hối hả với mong muốn hoàn tất đoạn đường còn lại, khi tiếng hát trong trẻo của chị Trần Thị Hường, con chim sơn ca của tiểu đội đang cất lên; thì cũng là lúc những chiếc máy bay điên cuồng của giặc Mỹ trút những loạt bom định mệnh; và miệng hầm nơi các chị trú ẩn sập xuống. Năm phút, muời phút vẫn im bặt, không một ai bước lên, chỉ còn trơ lại mấy chiếc nón giữa hố bom sâu hoặm; bom Mỹ tàn ác đã chôn vùi 10 cô gái mảnh mai, lúc "mái tóc còn xanh".

Đồng đội tìm kiếm các chị, đào từng nhát cuốc, họ kêu gào thảm thiết với hi vọng sớm tìm được các chị nhưng một, hai, ba…đến chín rồi:

"Tiểu đội xếp hàng ngang

Không thấy em về Cúc ơi!

Chín bạn đã quây quần.

Chỉ thiếu mình em thôi.

Em nằm nơi mô mịt mờ khói lửa.

Đồng Lộc xác xơ cánh chim lìa bầy.

Cúc ơi, em nằm nơi nao?

Lòng đất sâu thì lạnh lắm.

Mà áo em lại mỏng.

Da em xanh và mái tóc còn xanh.

Về với anh, Cúc ơi! Về đi thôi, Cúc ơi!

Về tắm dòng sông trong Ngàn Phố.

Về ăn trái quýt đỏ Sơn Bằng.

Cơm còn chưa ăn.

Gối còn thêu dở.

Đồng đội đang chờ em.

Đũa găm mà cơm úp.

Đồng đội khóc tên em.

Cạn khô mà dòng lệ.

Ở đâu em ơi? Về thôi Cúc ơi!

Nằm đâu em ơi?Về thôi Cúc ơi!"

Chỉ còn chị Cúc, chị nằm nơi mô, đồng đội của chị không ai ngại khó, ngại khổ, quyết tâm tìm bằng được chị để cùng truy điệu các chị nhưng chỉ thiếu mình em "Chín bỏ làm mười răng được". Đó là tâm trạng của nhà thơ Yến Thanh, lúc anh còn là một chiến sỹ giao thông. Và buổi chiều thứ ba sau khi lời gọi của Yến Thanh vang lên thì cũng là lúc đồng đội tìm thấy chị.

Các chị đã vĩnh viện ra đi mang theo tuổi trẻ đẹp nhất. Hôm nay, chúng tôi đại diện cho thế hệ trẻ chúng tôi đến với ngã ba Đồng Lộc để cảm nhận và ngiêng mình thắp một nén tâm hương dâng lên linh hồn các chị. Sự hy sinh của các chị mãi là tấm gương, là đài hoa bất tử, mãi sống và hiện hữu.